امام مهدی ،امام زمان، مهدی موعود، آخر الزمان، حضرت مهدی، ولی عصر، صاحب الزمان، دعای فرج امام زمان، مهدی موعود، میلاد منجی
مقالات مرتبط
همه ما با کلمه « مذهب جعفری » آشنا هستیم و می دانیم که علت نام گیری مذهب تشیع به این نام مبارک این است که از بین ائمه هدی علیهم السلام امام صادق علیه السلام بیشترین مجال را برای تبیین حقایق دین جد بزرگوارشان پیدا نمودند تا جایی که به عنوان مثال شیخ مفید رحمه الله می نویسد : « اصحاب حدیث اسمهای راویان ثقه – علی رغم اختلاف آن راویان در گفتار و اندیشه ها – که از امام صادق علیه السلام روایت نموده اند را جمع کرده اند که عدد آن به چهار هزار مَرد می رسد »(۱) .
توجه شود که این تعداد فقط راویان ثقه را شامل می شود و اگر راویان مجهول یا ممدوح یا ضعیف یا غیر آنها را هم به حساب آوریم عدد شاگردان حضرت چندین برابر عدد فعلی خواهد شد .
البته این نامگذاری صرفا از طرف مردم نبوده بلکه در لسان احادیث ذکر شده است که بدان اشاره خواهد شد .
اما علت انتخاب عنوان مذکور برای این نوشتار تأکید بر قسمت دوم عنوان است یعنی « أدب جعفری ». نکته ای که کمتر بر آن تأکید می شود و می توان گفت که عنوان اول راجع به عقائد و احکام است و عنوان دوم راجع به آداب و رسوم شیعه بودن یا همان آداب معاشرت تشیع می باشد .
هدف اصلى از این نوشته بیشتر تأکید بر حرکت در صراط مستقیم و دچار نشدن به افراط در زمینه « تبرّی » است به گونه ای که این « تبری » با « ادب جعفری » منافات پیدا نکند چنانچه باید مواظب بود که به بهانه همین نکته و برای خوش آمد بعضی فرق اسلامی نباید حرفى زد یا رفتاری نمود که موجب وهن شیعه یا اعتقادات حقه گردد!
به خاطر اهمیت موضوع متن حدیثی را که مرحوم کلینی با سند صحیح (۲) روایت کرده اند را ، می آوریم :
زید شحّام می گوید :
امام صادق علیه السلام به من فرمودند :
« سلام مرا به کسانی از شیعیان که فکر می کنی از من اطاعت می کنند و کلام مرا نگه می دارند ، برسان !
و سفارش می کنم شما را به :
تقوای الهی و ورع در دین و کوشش برای خدا و راستی در سخن و أدا نمودن أمانت و طول دادن سجده و حُسن هم جواری . چرا که محمد صلی الله علیه وآله برای همین مطالب مبعوث شده است !
امانت را به صاحب آن که شما را امین پنداشته باز گردانید چه نیکو کار باشد و چه فاجر و بدکاره !
چرا که رسول خدا صلی الله علیه وآله امر می فرمود که نخ و سوزن را نیز به صاحبش پس دهید !
در میان مردم نماز بگذارید (۳) و بر جنازه های آنان حاضر شوید وبه عیادت بیمارانشان بروید و حقوقشان را ادا نمایید چرا که وقتی یکی از شما در دین خود ورع بورزد و سخن راست بگوید و امانت را ادا نماید و خلق خود را با مردم نیکو نماید ، [ آن وقت ] گفته خواهد شد : این شخص « جعفری » است ! و این مطلب مرا خوشحال می نماید و از آن بر من سروری عارض می شود و [ از جهت تحسین ] گفته می شود : این است « أدب جعفر » !!!
اما اگر شیعه بر غیر این حالت باشد بلا و مصیبت و ننگ و عار آن بر من وارد می شود و [ از جهت سرزنش ] گفته می شود : این « أدب جعفر » است ؟؟!!
به خدا قسم (۴) که پدرم [امام باقر ] علیه السلام برای من حدیثی بیان کرد که : مردی از میان شیعیان علی علیه السلام در بین قبیله این گونه زندگی می نمود که مایه زینت قبیله بود ، ادا کننده ترین آنان نسبت به امانت بود و ادا کننده ترین آنان نسبت به حقوق و راستگو ترین آنها! مردم آن را طرف وصایای خود قرار می دادند و امانت های خود را به او می سپردند و [ اگر ] از عشیره در مورد او سۆال می کردی جواب می شنیدی که : او امانتدار ترین ما و راستگو ترین ماست !! » (۵) .
ممکن است اشکال شود و گفته شود که این حدیث به خاطر تقیه صادر شده است و برای زمانی است که شیعیان در اقلیت باشند !
وقتی‌یکی از شما در دین خود ورع بورزد و سخن‌راست بگوید و امانت را ادا نماید و خُلق خود را با مردم نیکو نماید، گفته می‌شود: این شخص «جعفری» است! این مرا خوشحال می‌نماید و گفته می‌شود: این‌است «أدب جعفر».
جواب این است که هیچ شاهدی در حدیث برای حمل آن بر تقیه وجود ندارد علاوه بر این که حمل بر تقیه در جایی خواهد بود که احادیث با هم تعارض نمایند و در مقابل این حدیث و احادیث شبیه به آن ، حدیثی که قابلیت معارضه را داشته باشد وجود ندارد و بر فرض که حمل بر تقیه شود قطعا از نوع تقیه ای نخواهد بود که از روی خوف و اظطرار است بلکه تقیه از نوع مدارا با هم نوع یا هم کیش است (۶و۷) که در این صورت مخصوص به حالت خوف و اظطرار یا در اقلیت بودن نخواهد بود !
البته تذکر این نکته کاملا شایسته است که این احادیث فقط و فقط مربوط به ادب معاشرت می باشد و به هیچ رو اثری از دعوت به کوتاه آمدن در زمینه اعتقادی و امثال آن در مقابل مخالفین و اهل تسنن در آن نمى باشد !
و هدف اصلى از این نوشته بیشتر تأکید بر حرکت در صراط مستقیم و دچار نشدن به افراط در زمینه « تبرّی » است به گونه ای که این « تبری » با « ادب جعفری » منافات پیدا نکند چنانچه باید مواظب بود که به بهانه همین نکته و برای خوش آمد بعضی فرق اسلامی نباید حرفى زد یا رفتاری نمود که موجب وهن شیعه یا اعتقادات حقه گردد!
پس یکی از اموری که باید وارد ادبیات ما شیعیان شود « أدب جعفری » است که می توان آن را طبق حدیث شریف و صحیح فوق ، در ۱۲ مورد زیر خلاصه نمود :
۱- تقوی الهی ۲- ورع در دین ۳- اجتهاد و کوشش برای خدا ۴- راستی در گفتار ۵- ادای امانت ۶- طول دادن سجده ۷- حُسن هم جواری ۸- نماز خواندن در بین مردم (اهل تسنن) ۹- حضور در تشییع جنازه آنان ۱۰- عیادت از بیماران آنان ۱۱- ادای حقوق آنان ۱۲- حُسن خلق با آنان .
پی نوشت:
۱-ارشاد مفید ج۲ ص۱۷۳ .
۲- در اصطلاح به چنین روایتی صحیحه گفته می شود به دلیل اینکه تک تک راویانی که در سلسله سند این روایت وجود دارند عدل و امامی می باشند و جالب توجه این است که در سلسله سند این روایت راویان بسیار ویژه ای وجود دارند مثل : فضل بن شاذان و صفوان بن یحیی و صدر سند نیز دارای دو طریق است .
۳- البته عبارت عربی حدیث این چنین است : « صلوا عشائرکم » که معنای آن این خواهد بود که به عشیره های خود صله و مهربانی کنید لکن به احتمال قوی در این عبارت از طرف نساخ یا روات اشتباه رخ داده و عبارت این چنین بوده است : « صلوا فی عشائرهم » که ترجمه آن همانی است که در متن آمده ، دلیل این مطلب آن است که اولا عبارت اصلی با سائر عبارات حدیث و ادامه آن تناسبی ندارد و ثانیا شبیه به مضمون این حدیث احادیث دیگری وجود دارد که در آن همان مطلبی که در متن آورده ایم بیان شده به عنوان مثال : کافی ج۲ ص۶۳۵ح۱و۳ و ص۲۱۹ح۱۱ و وسائل الشیعه چاپ اسلامیه ج ۵ ص ۴۴۳ باب ۴۶ ح۲ .
۴- توجه شود که به رغم این که در فقه شیعه قسم راست خوردن مکروه است با این حال حضرت علیه السلام به خاطر اهمیت مسأله به لفظ جلاله قسم می خورند .
۵- اصول کافی ، ج۲ ، ص۶۳۶ ، ح ۵ .
۶- برای تحقیق نسبت به وجود قسمی از تقیه به نام مداراتی رجوع شود به کتاب الطهاره ، آیه الله خوئی ج۴ص۳۱۵ و الرسائل العشره ، امام خمینی صص ۷و۸و۵۶و۵۷ و القواعد الفقهیه ، آیه الله مکارم.
۷- برای تحقیق بیشتر نسبت به مسأله رفق و مدارا مراجعه شود به وسائل الشیعه چاپ اسلامیه ج ۱۱ ص۲۱۳ باب استحباب الرفق .
برگرفته از تبیان
